Nesalomiv duh našeg naroda, ali i potrebu da umetnost živi kako u miru, tako i u ratu, pokazuje izložba “Srpsko pozorište u Velikom ratu” muzejskih savetnica Muzeja pozorišne umetnosti Srbije Mirjane Odavić i Jelice Stevanović.
Izložba obiluje fotografijama, dokumentima i audio-vizuelnim materijalima iz fonda Muzeja pozorišne umetnosti Srbije, a pred Požarevljanima u Galeriji “Obojene svetlosti” u Centru za kulturu Požarevac biće tokom trajanja Glumačkih svečanosti ,,Milivoje Živanović“, odnosno do 6. aprila.
“Prvi svetski rat je za Srbiju već iscrpljenom prethodnim Balkanskim ratovima bio predug i pretežak. Na teritoriji Srbije, pa ni u Novom Sadu koji je do rata pripadao Austrougarskoj monarhiji pozorišta nisu radila. Ipak, pozorišni život ne zamire, on se prenosi van granica zemlje na Krf, Kozirku, Solunski front, u Bugarsku, Mađarsku, Austriju, Francusku i Tunis. Glumci postaju vojnici, zaverenici, ranjenici, izbeglice i pozorište oživljuje tamo gde zastanu”, rekla je Jelica Stevanović.
U pomoć im tada priskaču oficiri, intelektualci i daroviti amateri svih struka. Vojnička pozorišta pravljena su na brzinu, na samim borbenim linijama i delovala su u zatišjima između borbi i naredbi za pokret.
“Srpska pozorišta u zarobljeničkim logorima bila su najbrojnija, a samo u Austrougarskoj bilo ih je 68. Zarobljenici izmučeni glađu i hladnoćom, iznureni prisilnim radom, na ivici smrti, pravili su pozorišta. Predstave su igrane na otvorenom, u postojećim amfiteatrima ili u barakama, garažama i drugim pogodnim građevinama. Gledališta su mogla da prime od nekoliko stotina do nekoliko hiljada gledalaca”, rekla je Stevanović.
Scenografije su improvizovane od sanduka za municiju i neupotrebljivih avionskih krila, ili teško nabavljenog materijala iz najbližih gradova. Problem nabavke kostima je savladavan zahvaljujući poklonima ljubitelja pozorišta, ali najviše često zadivljujućoj invenciji pojedinaca. Istorijski kostimi su pravljeni od džakova za hranu i šatorskog platna koji su farbani i slikani nacionalnim šarama, oklopi, kalpaci i kolenice od limenih kutija od gasa, tertina i konzervisane hrane, a mačevi su deljani od letava.
Glumili su dela domaćih autora, poput Trifkovića, Nušića i Sterije, ali i stranih, kao što je Molijer, a repertoar je bio najčešće rodoljubivo-nacionalni. Neki tekstovi su preneti iz zemlje u izgnanstvo, ali najčešće su ih glumci zapisivali po sećanju.
“Koliki su značaj i ulogu ova pozorišta imala za ratnike, zarobljenike, izbegle i bolesne, u časovima nespokojstva, depresije i nostalgije – možemo samo da naslutimo”, rekla je ona.
