Smederevska Palanka je bogata znamenitim ličnostima koje su svojim delovanjem već ušle u nacionalnu istoriju. Njihov doprinos ostavio je trajni trag istorijskom razvoju naše države. Među njima svako se izdvajaju vojvode Stanoje Glavaš, Vujica Vulićević i Miloje Đak.
Stanoje Stamatović, poznat kao Stanoje Glavaš, rođen je 21. februara 1763. godine u selu Glibovac, u blizini Smederevske Palanke. Bio je vojvoda, jedan od mogućih kandidata za vođu ustanka i jedan od najistaknutijih junaka Prvog srpskog ustanka.
Postoje zapisi da se odmetnuo u hajduke i postao harambaša još pre početka Prvog srpskog ustanka, kao i da je Karađorđa Petrovića poznavao i pre tog događaja.
Zanimljivo je da mu je na zboru u Orašcu prvo ponuđeno da preuzme vođstvo ustanka, ali je on to odbio i predložio Karađorđa, te je vremenom postao i njegova desna ruka. Istorija beleži da mu je prva bitka bila osvajanje tvrđave Rudnik.
Stanoje Glavaš i njegova četa igrali su značajnu ulogu u ustanku, a istoričari posebno naglašavaju njihovu hrabrost i odvažnost. Glavaš je učestvovao u Deligradskoj bici, oslobađanju Beograda, kao i u brojnim drugim borbama.
Ubijen je 1815. godine po nalogu Sulejman-paše Skopljaka u selu Baničina, kod Smederevske Palanke, gde je u blizini mesta pogibije i sahranjen. Pre toga Turci su mu odsekli glavu i odneli je Sulejman-paši, nakon čega je bila okačena ispred Stambol-kapije. Međutim, glava se kasnije ipak našla kod njegovog groba. Postoji nekoliko verzija o tome kako se ovaj događaj odvijao. Prema jednoj, glavu je otkupila njegova sestra, dok druga tvrdi da je glava tokom noći tajno uzeta i doneta do groba.
Njegove kosti prenete su 1902. godine u kamenu grobnicu u dvorištu crkve Svetog Arhangela Gavrila u ovom mestu. Pokrenuta je i ideja da se njegove mošti premeste u rodni Glibovac, ali do danas ništa konkretno nije preduzeto.
Njegovo junaštvo opevano je u narodnim pesmama, o njemu je pisano i u knjigama, a Đura Jakšić mu je posvetio istorijsku dramu „Stanoje Glavaš“.
U Glibovcu postoji i spomenik ovom junaku, a seoska škola nosi njegovo ime. Takođe, u ovom mestu deluje Zavičajno udruženje „Stanoje Glavaš“, koje kroz svoj rad, kao i manifestaciju “Dani Stanoja Glavaša” koja se održava svake godine u avgustu, čuva uspomenu na ovog junaka.
Vujica Vulićević, vojvoda i kum vožda Karađorđa, rođen je 1773. godine u Azanji, kod Smederevske Palanke. Istakao se kao hrabar vojskovođa, učestvujući u brojnim borbama za oslobođenje nahija i gradova.
U srpskoj istoriji Vujica Vulićević posebno je upamćen po ulozi u ubistvu svog kuma, Karađorđa. Po naređenju kneza Miloša Obrenovića, Vulićević je organizovao, a Nikola Novaković izvršio ubistvo 1817. godine u Radovanjskom lugu, kod Velike Plane. Ovaj događaj duboko je obeležio dalji tok srpske istorije.
Nedaleko od mesta događaja, Vujica je u znak pokajanja 1818. godine podigao crkvu-brvnaru – Pokajnicu.
Umro je 1828. godine i sahranjen u manastiru Pinosava, u mestu Kusadak, u blizini groba Miloja Popovića Đaka.
Đak je rođen u Kusatku, u opštini Smederevska Palanka. Jedno vreme bio je pisar Vujice Vulićevića. Učestvovao je u Đakovoj buni, koju su činili pobunjenici nezadovoljni zulumom i porezima. Kasnije je buna razbijena, a Đak je pogubljen 1825. godine.
Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta “Legende za budućnost” koji sufinansira opština Smederevska Palanka po Konkursu za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja u oblasti javnog informisanja na teritoriji opštine Smederevska Palanka u 2025. godini.
– Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
