U mnogim opštinama širom Srbije građani se suočavaju sa nedostatkom transparentnosti u radu lokalne samouprave. Zvanični sajtovi gradova i opština, naročito u manjim sredinama, često su zastareli, nepregledni ili ne sadrže osnovne, građanima važne informacije.
To građanima često, osim što produžava vreme potrebno da dođu do željenih informacija, stvara i osećaj nepoverenja u institucije, jer se suočavaju sa sistemom koji im ne olakšava pristup podacima, već dodatno komplikuje administrativni proces i umanjuje poverenje u rad lokalne samouprave.
Transparentnost, međutim, ne podrazumeva samo uređenost sajtova i dostupnost informacija, već ima suštinski značaj na lokalnom nivou, gde građani ostvaruju neposredan kontakt sa administracijom i donosiocima odluka. Građanima je to jedini mehanizam za praćenje aktivnosti njihovih izabranih predstavnika u vlasti.
Iako spada u red najmanjih lokalnih samouprava, opština Veliko Gradište godinama je u vrhu po Indeksu lokalne transparentnosti (LTI) koji redovno sačinjava Transparentnost Srbija (TS). To je organizacija civilnog društva specijalizovana za pitanja borbe protiv korupcije.
Registrovana je u Srbiji od 2002. godine kao udruženje, a od 2005. godine je i punopravni član globalne mreže Transparency International, najstarijeg i najistaknutijeg aktera civilnog društva u borbi protiv korupcije, naveli su na svom sajtu.
„TS je u proteklih 20 godina postepeno intenzivirala svoj rad na lokalnom nivou, baveći se različitim aspektima transparentnosti lokalnih samouprava – javnim raspravama, slobodnim pristupom informacijama, transparentnošću opštinskih preduzeća, i konačno – sveobuhvatno transparentnošću lokalne samouprave, kroz ocenjivanje i rangiranje preko Indeksa transparentnosti lokalne samouprave (LTI). LTI je zamišljen 2014. godine, kada je TS odlučila da napravi sveobuhvatnu studiju o stanju transparentnosti svih jedinica lokalne samouprave. U Srbiji to nikada pre nije urađeno“, navodi se između ostalog na njihovom sajtu.
Opštine i gradovi se rangiraju na osnovu kriterijuma transparentnosti, određenih putem 95 indikatorskih pitanja. Konačne ocene, odnosno indeksi mogu biti u rasponu od 0 do 100. Neka od pitanja odnose se na skupštinu i veće, budžet, jedinice lokalne samouprave i građane, slobodan pristup informacijama, javne nabavke, informator, javna preduzeća i ustanove, javne rasprave, javne konkurse, kao i na kategoriju „ostalo“.
I ove godine opština Veliko Gradište zauzela je visoko drugo mesto, sa ocenom 94, u konkurenciji od 145 jedinica lokalne samouprave. Ispred nje našao se samo grad Novi Pazar sa ocenom 97, dok je na trećem mestu opština Kanjiža sa skorom 86. Poređenja radi, prema ovogodišnjim rezultatima, Požarevac – sedište Braničevskog okruga – zauzeo je 56. mesto sa ocenom 54.
Na konferenciji na kojoj su predstavljeni rezultati i dodeljena priznanja, načelnica Opštinske uprave Veliko Gradište, Sanja Stojadinović, istakla je da je opština zadržala drugo mesto u istraživanju, ali da je ostvarila napredak od šest poena u odnosu na prošlu godinu. Dodala je da je ovaj uspeh rezultat zajedničkog rada svih zaposlenih.
Prosečna ocena 145 jedinica lokalne samouprave ove godine iznosi 52, što je isti rezultat kao u istraživanjima LTI 2024. i LTI 2023. godine. Ova stagnacija usledila je nakon četvorogodišnjeg kontinuiranog rasta indeksa, navedeno je na sajtu Transparentnost Srbija.
Ovaj indeks uglavnom se godinama povećavao u opštini Veliko Gradište. Tako je 2015. godine iznosio 32, 2019. godine 64, 2020. godine – 61, 2021. godine – 71, 2022. godine – 76, 2023. godine – 82, 2024. godine – 88 i 2025. godine – 94.
U narednim tekstovima predstavićemo glavne indikatore kojima se meri transparentnost na primeru opštine Veliko Gradište, kao i planove lokalne samouprave i drugih relevantnih aktera za njihovo unapređenje.
Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta „Bez zida između vlasti i građana“ koji sufinansira opština Veliko Gradište po osnovu Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja radi ostvarivanja javnog interesa u oblasti javnog informisanja na teritoriji opštine Veliko Gradište u 2025. godini.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
